تحلیل رجا نیوز از جایزه برلینی جدایی نادر از سیمین: « اشتراك نظر اتفاقي!داوران جشنواره‌هاي فجر و برلين و بي‌بي‌سي در مورد فيلم فرهادي»
1- جشنواره فیلم فجر امسال محلی برای نوازش و حمایت از افراد و جریان‌هایی شد که سیر سیاسی و سلوک سینمایی آنان کمتر با نظام و ارزش‌های آن همراه است.
نه تنها یک نفر از هنرمندان شرکت کننده در جشنواره، حوادث فتنه گون سال گذشته را محکوم نکرد بلکه اکثریت آنان از مجرمی مانند جعفر پناهی که در این ارتباط دستگیر شد، طرفداری کرده و خواستار لغو حکم دادگاه وی شدند. به زبان ساده تر دستاورد جشنواره فیلم فجر امسال آن بود که با بودجه جمهوری اسلامی علیه رویکرد کلی نظام فیلم ساخته شود، در کمال ناباوری این فیلم‌ها برگزیده شده و بازیگری مانند حامد بهداد در هنگام دریافت جایزه‌اش تقاضای "یه کوچولو آزادی" كند! در کدام جشنواره و در کدام کشور چنین تناقضی قابل فهم است؟
2- یکی از فیلم‌های مورد توجه داوران این دوره جشنواره، فیلم "جدایی نادر از سیمین" ساخته اصغر فرهادی است که مورد تقدیر و توجه بی‌بی‌سی فارسی و رادیو زمانه نیز قرار گرفت.
3- اصغر فرهادی نویسنده فیلم "ارتفاع پست" حاتمی کیا، فیلم "جدایی نادر از سیمین" را در ادامه سه گانه خویش توصیف کرد و این یعنی هم جهتی فیلم‌های چهارشنبه سوری، درباره الی و جدایی نادر از سیمین. سه فیلمی که در زمان اکران مورد تأیید و تقدیر جشنواره فیلم فجر واقع شد. به عنوان مثال فیلم چهارشنبه سوری، سیمرغ‌های بلورین بهترین کارگردانی، بهترین بازیگر نقش اول زن، بهترین تدوین و همچنین سیمرغ بلورین فیلم محبوب تماشاگران بیست و چهارمین جشنواره فیلم را کسب کرد.
4- سبک استقرايی این سه گانه به قدری خزنده و با روکشی اجتماعی، به نام تصویر مشکلات زندگی طبقه متوسط شهری پیش می‌رود که کمتر کسی به جنبه سیاسی این آثار توجه می‌کند، مسأله‌ای که از دید کارشناسان بی‌سی‌سی و رادیو زمانه دور نمی‌ماند.
5-در فیلم "چهارشنبه سوری" اختلاف زن و شوهری از طبقه متوسط هم‌زمان با ایام نزدیک به عید و دقیقا در روز چهارشنبه سوری ترسیم می‌شود، اختلافی که ناشی از شک زن به همسرش مبنی بر ارتباط داشتن وی با خانم مجرد همسایه است. کشمکش فیلم با ورود دختری چادری در نقش خدمتکار که هر جا به نفعش باشد، راحت دروغ می‌گوید، ادامه می‌یابد. زن اصلا دوست ندارد بچه‌اش در ایران بماند زیرا در مدرسه یک ساعت برای بچه‌ها از جهنم گفته‌اند و پسرش در خواب کابوس دیده! سودای رفتن از ایران و سفر به دبی مورد توافق طرفین نیست. درنهایت، مرد موفق می‌شود خود را پیش همسرش از اتهام خیانت مبری سازد ولی مخاطب و دختر کارگر فیلم، کاسه زیر نیم کاسه مرد را به راحتی می‌فهمند! آنچه از این فیلم در ذهن می‌ماند القای حس بی اعتمادی، شلوغی و نا آرامی خزنده‌ای است که مخاطب را با مژده همسر مرد همراه می‌سازد.
فیلم "درباره الی" برگرفته از فیلم "ماجرا" ساخته میکل آنجلوآنتونیونی با قصه سفری به بهانه انتخاب همسر برای یک جوان با بازی شهاب حسینی کلید می‌خورد. در میانه فیلم، همه دختر در نظر گرفته شده برای پسر را نجیب می‌خوانند و در پایان با گمشدن الی و مشخص شدن دروغ‌های او، شناخت در مورد الی برای همه تغییر می‌کند. آنچه از این فیلم در ذهن می‌ماند، شناخت غلط در انتخاب و القای دروغ است.
در فیلم سوم یعنی جدایی نادر از سیمین که بعد از حوادث سیاسی سال گذشته ساخته شده، اسکلت داستان تا حدودی به فیلم "چهارشنبه سوری" نزدیک است. اختلاف زن و شوهری از طبقه متوسط، سودای از ایران رفتن زن و ورود یک خدمتکار مذهبی از طبقه پايین که روند کشمکش داستان را پیش می‌برد.
در این فیلم به شکل هوشمندانه‌ای دو طبقه با دو اتهام در مقابل یکدیگر در دادگاه حاضر شده، سپس هر دو به قضاوت خود شک کرده و ترجیح می‌دهند به جای استفاده از ساختار اداری دادگاه، از طریق وساطت مشکل را حل کنند که در نهایت نیز ناکام می‌مانند. یک طرف به نمایندگی راضیه به عنوان طیف سنتی و مذهبی جامعه متهم به دزدی و انجام ندادن شایسته کار خود است و یک طرف به نمایندگی نادر به عنوان طیف مدرن جامعه متهم به قتل جنینی چهار ماهه و ضرب و شتم زن، دو طرف از دو طبقه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی متفاوت.
راضیه، زنی معتقد، متهم به دزدی که در دفترچه‌اش شماره پاسخگویی به سوالات شرعی را دارد، حلال بودن پول برایش خیلی مهم است و حاضر نیست قسم دروغ بخورد، چطور بدون اجازه همسرش از خانه خارج می‌شود و در خانه دیگری کار می‌کند؟ این تناقض چطور قابل حل است، سوال‌های زیادی در طول فیلم بی‌جواب می‌ماند مانند اتهام دزدی این زن یا نتیجه نظر پزشکی که راضیه پیش وی رفته است؛ مشخص است که تعمدی در این روش مطرح است. فیلم با ابهام و برگرفته از فیلم‌های مدرن با پایان باز و به انتخاب مخاطب تمام می‌شود، در حالی که کارگردان تقابل و رویارویی دو قشر و تفکر اجتماعی را با القای تردید و عدم قطعیت به عنوان نتیجه مورد نظر خود، درضمیر ناخودآگاه مخاطب جای می‌دهد.
این فیلم با درخواست جدایی زن از مرد آغاز می‌شود ولی در عنوان، جدایی نادر از سیمین مطرح است و در‌حالی پایان می‌یابد که دختر نوجوان زن و مرد به عنوان قشر آینده ساز و قاضی حقیقی باید بین پدر و مادر خویش یک نفر را انتخاب کند، قضاوتی که پیش از این با ایجاد شکاکیت، نسبی گرایی، القای عدم قطعیت و تردید پنبه آن زده شده است.
یک‌بار دیگر مضامین فیلم‌های سه گانه اصغر فرهادی را بر اساس زمان تولید و شرایط سیاسی کشور مرور می‌کنیم؛
- فیلم چهارشنبه سوری؛ القای بی اعتمادی نسبت به افراد، ترسیم یک فضای نا آرام از جامعه و شرایط اجتماعی، دوری دیدگاه طبقات مختلف جامعه ( روح انگیز و مژده) و اعتماد نكردن به انتخاب‌ها (خیانت مرتضی و شوهر زن همسایه)/ هم‌زمانی این فیلم با انتخابات نهمین دوره ریاست جمهوری
- فیلم درباره الی؛ ماجرای انتخاب همسر برای یک جوان از فرنگ برگشته، سفری که شناخت افراد را از الی تغییر می‌دهد، دروغ‌هایی که افراد به راحتی و برای فرار از مشکلات خود می‌گویند و درنهایت توافق جمعی برای دروغ گفتن در مورد الی، تا از اعتراض نامزد او خلاص شوند. در عین نمایش صحنه‌های پر استرس و کشمکش و بازی گرفتن اعصاب مخاطب در موردگم شدن بچه‌ها و الی (حادثه محور بودن فیلم)/ هم‌زمان با طرح کمیته صیانت از آرا و مباحثی مانند دروغگو بودن احمدی‌نژاد به عنوان کاندیدای انتخابی اصولگرایان و در نهایت طرح مسأله تقلب در انتخابات و حوادث پس از آن.
- فیلم جدایی نادر از سیمین؛ در هم ریختن اعتقادات یقینی، القای شکاکیت و قطعیت نداشتن در برداشت‌ها و قضاوت‌ها، ناکارآمدی ساختار اداری قضاوت در حل مشکل، رویارویی و شکاف فکری و طبقاتی دو قشر جامعه، ترویج سبک زندگی مدرن سکولار و دروغگو بودن هر دو طرف/ هم‌زمانی این فیلم با برداشت‌ها و قضاوت‌‌های مردم نسبت به سران فتنه سال گذشته و ترویج مولفه‌های زندگی مدرن در حالی که نگاه منفی مردم به غرب و امریکا پس از حوادث سال گذشته و مسائل مربوط به جهان اسلام در منطقه رو به افزایش است.
این سه فیلم، خصوصا درباره الی و جدایی نادر از سیمین زمینه‌سازی روانی حوادث سیاسی- اجتماعی جامعه را مطابق با دیدگاه و نظر دشمنان نظام بر عهده دارند. جریانی که در ظاهر با نمایش فیلم‌های اجتماعی، به واکاوی درونی افراد می‌پردازد ولی با ترسیم سبک زندگی مردن به طرزی هوشمندانه زیر ساخت‌های باور‌های دینی و سیاسی ما را به روشی استقرایی و کاملا حساب شده چنان زیر سوال می‌برد که بعد از تماشای فیلم، مخاطب با انبوهی از سوال‌ها تا مدت‌ها درگیر است. جالب این است که نمایندگان مذهبی فرهادی در دو فیلم چهارشنبه سوری و جدایی نادر از سیمین زنانی چادری، فقیر و در نقش خدمتکارند!
چه این تحلیل مورد توافق باشد و چه تأیید نشود واقعیت این است که روند فیلم‌سازی اصغر فرهادی یکی از کارگردان‌های جایزه گرفته از جمهوری اسلامی ایران، مورد تأیید و تقدیر جشنواره‌های خارجی و دشمنان این نظام و رسانه‌های آنان مانند بی‌بی‌سی است. نکته‌ای که نمی‌توان به سادگی از کنار آن گذشت.
1- جشنواره فیلم فجر امسال محلی برای نوازش و حمایت از افراد و جریان‌هایی شد که سیر سیاسی و سلوک سینمایی آنان کمتر با نظام و ارزش‌های آن همراه است.
نه تنها یک نفر از هنرمندان شرکت کننده در جشنواره، حوادث فتنه گون سال گذشته را محکوم نکرد بلکه اکثریت آنان از مجرمی مانند جعفر پناهی که در این ارتباط دستگیر شد، طرفداری کرده و خواستار لغو حکم دادگاه وی شدند. به زبان ساده تر دستاورد جشنواره فیلم فجر امسال آن بود که با بودجه جمهوری اسلامی علیه رویکرد کلی نظام فیلم ساخته شود، در کمال ناباوری این فیلم‌ها برگزیده شده و بازیگری مانند حامد بهداد در هنگام دریافت جایزه‌اش تقاضای "یه کوچولو آزادی" كند! در کدام جشنواره و در کدام کشور چنین تناقضی قابل فهم است؟
2- یکی از فیلم‌های مورد توجه داوران این دوره جشنواره، فیلم "جدایی نادر از سیمین" ساخته اصغر فرهادی است که مورد تقدیر و توجه بی‌بی‌سی فارسی و رادیو زمانه نیز قرار گرفت.
3- اصغر فرهادی نویسنده فیلم "ارتفاع پست" حاتمی کیا، فیلم "جدایی نادر از سیمین" را در ادامه سه گانه خویش توصیف کرد و این یعنی هم جهتی فیلم‌های چهارشنبه سوری، درباره الی و جدایی نادر از سیمین. سه فیلمی که در زمان اکران مورد تأیید و تقدیر جشنواره فیلم فجر واقع شد. به عنوان مثال فیلم چهارشنبه سوری، سیمرغ‌های بلورین بهترین کارگردانی، بهترین بازیگر نقش اول زن، بهترین تدوین و همچنین سیمرغ بلورین فیلم محبوب تماشاگران بیست و چهارمین جشنواره فیلم را کسب کرد.
4- سبک استقرايی این سه گانه به قدری خزنده و با روکشی اجتماعی، به نام تصویر مشکلات زندگی طبقه متوسط شهری پیش می‌رود که کمتر کسی به جنبه سیاسی این آثار توجه می‌کند، مسأله‌ای که از دید کارشناسان بی‌سی‌سی و رادیو زمانه دور نمی‌ماند.
5-در فیلم "چهارشنبه سوری" اختلاف زن و شوهری از طبقه متوسط هم‌زمان با ایام نزدیک به عید و دقیقا در روز چهارشنبه سوری ترسیم می‌شود، اختلافی که ناشی از شک زن به همسرش مبنی بر ارتباط داشتن وی با خانم مجرد همسایه است. کشمکش فیلم با ورود دختری چادری در نقش خدمتکار که هر جا به نفعش باشد، راحت دروغ می‌گوید، ادامه می‌یابد. زن اصلا دوست ندارد بچه‌اش در ایران بماند زیرا در مدرسه یک ساعت برای بچه‌ها از جهنم گفته‌اند و پسرش در خواب کابوس دیده! سودای رفتن از ایران و سفر به دبی مورد توافق طرفین نیست. درنهایت، مرد موفق می‌شود خود را پیش همسرش از اتهام خیانت مبری سازد ولی مخاطب و دختر کارگر فیلم، کاسه زیر نیم کاسه مرد را به راحتی می‌فهمند! آنچه از این فیلم در ذهن می‌ماند القای حس بی اعتمادی، شلوغی و نا آرامی خزنده‌ای است که مخاطب را با مژده همسر مرد همراه می‌سازد.
فیلم "درباره الی" برگرفته از فیلم "ماجرا" ساخته میکل آنجلوآنتونیونی با قصه سفری به بهانه انتخاب همسر برای یک جوان با بازی شهاب حسینی کلید می‌خورد. در میانه فیلم، همه دختر در نظر گرفته شده برای پسر را نجیب می‌خوانند و در پایان با گمشدن الی و مشخص شدن دروغ‌های او، شناخت در مورد الی برای همه تغییر می‌کند. آنچه از این فیلم در ذهن می‌ماند، شناخت غلط در انتخاب و القای دروغ است.
در فیلم سوم یعنی جدایی نادر از سیمین که بعد از حوادث سیاسی سال گذشته ساخته شده، اسکلت داستان تا حدودی به فیلم "چهارشنبه سوری" نزدیک است. اختلاف زن و شوهری از طبقه متوسط، سودای از ایران رفتن زن و ورود یک خدمتکار مذهبی از طبقه پايین که روند کشمکش داستان را پیش می‌برد.
در این فیلم به شکل هوشمندانه‌ای دو طبقه با دو اتهام در مقابل یکدیگر در دادگاه حاضر شده، سپس هر دو به قضاوت خود شک کرده و ترجیح می‌دهند به جای استفاده از ساختار اداری دادگاه، از طریق وساطت مشکل را حل کنند که در نهایت نیز ناکام می‌مانند. یک طرف به نمایندگی راضیه به عنوان طیف سنتی و مذهبی جامعه متهم به دزدی و انجام ندادن شایسته کار خود است و یک طرف به نمایندگی نادر به عنوان طیف مدرن جامعه متهم به قتل جنینی چهار ماهه و ضرب و شتم زن، دو طرف از دو طبقه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی متفاوت.
راضیه، زنی معتقد، متهم به دزدی که در دفترچه‌اش شماره پاسخگویی به سوالات شرعی را دارد، حلال بودن پول برایش خیلی مهم است و حاضر نیست قسم دروغ بخورد، چطور بدون اجازه همسرش از خانه خارج می‌شود و در خانه دیگری کار می‌کند؟ این تناقض چطور قابل حل است، سوال‌های زیادی در طول فیلم بی‌جواب می‌ماند مانند اتهام دزدی این زن یا نتیجه نظر پزشکی که راضیه پیش وی رفته است؛ مشخص است که تعمدی در این روش مطرح است. فیلم با ابهام و برگرفته از فیلم‌های مدرن با پایان باز و به انتخاب مخاطب تمام می‌شود، در حالی که کارگردان تقابل و رویارویی دو قشر و تفکر اجتماعی را با القای تردید و عدم قطعیت به عنوان نتیجه مورد نظر خود، درضمیر ناخودآگاه مخاطب جای می‌دهد.
این فیلم با درخواست جدایی زن از مرد آغاز می‌شود ولی در عنوان، جدایی نادر از سیمین مطرح است و در‌حالی پایان می‌یابد که دختر نوجوان زن و مرد به عنوان قشر آینده ساز و قاضی حقیقی باید بین پدر و مادر خویش یک نفر را انتخاب کند، قضاوتی که پیش از این با ایجاد شکاکیت، نسبی گرایی، القای عدم قطعیت و تردید پنبه آن زده شده است.
یک‌بار دیگر مضامین فیلم‌های سه گانه اصغر فرهادی را بر اساس زمان تولید و شرایط سیاسی کشور مرور می‌کنیم؛
- فیلم چهارشنبه سوری؛ القای بی اعتمادی نسبت به افراد، ترسیم یک فضای نا آرام از جامعه و شرایط اجتماعی، دوری دیدگاه طبقات مختلف جامعه ( روح انگیز و مژده) و اعتماد نكردن به انتخاب‌ها (خیانت مرتضی و شوهر زن همسایه)/ هم‌زمانی این فیلم با انتخابات نهمین دوره ریاست جمهوری
- فیلم درباره الی؛ ماجرای انتخاب همسر برای یک جوان از فرنگ برگشته، سفری که شناخت افراد را از الی تغییر می‌دهد، دروغ‌هایی که افراد به راحتی و برای فرار از مشکلات خود می‌گویند و درنهایت توافق جمعی برای دروغ گفتن در مورد الی، تا از اعتراض نامزد او خلاص شوند. در عین نمایش صحنه‌های پر استرس و کشمکش و بازی گرفتن اعصاب مخاطب در موردگم شدن بچه‌ها و الی (حادثه محور بودن فیلم)/ هم‌زمان با طرح کمیته صیانت از آرا و مباحثی مانند دروغگو بودن احمدی‌نژاد به عنوان کاندیدای انتخابی اصولگرایان و در نهایت طرح مسأله تقلب در انتخابات و حوادث پس از آن.
- فیلم جدایی نادر از سیمین؛ در هم ریختن اعتقادات یقینی، القای شکاکیت و قطعیت نداشتن در برداشت‌ها و قضاوت‌ها، ناکارآمدی ساختار اداری قضاوت در حل مشکل، رویارویی و شکاف فکری و طبقاتی دو قشر جامعه، ترویج سبک زندگی مدرن سکولار و دروغگو بودن هر دو طرف/ هم‌زمانی این فیلم با برداشت‌ها و قضاوت‌‌های مردم نسبت به سران فتنه سال گذشته و ترویج مولفه‌های زندگی مدرن در حالی که نگاه منفی مردم به غرب و امریکا پس از حوادث سال گذشته و مسائل مربوط به جهان اسلام در منطقه رو به افزایش است.
این سه فیلم، خصوصا درباره الی و جدایی نادر از سیمین زمینه‌سازی روانی حوادث سیاسی- اجتماعی جامعه را مطابق با دیدگاه و نظر دشمنان نظام بر عهده دارند. جریانی که در ظاهر با نمایش فیلم‌های اجتماعی، به واکاوی درونی افراد می‌پردازد ولی با ترسیم سبک زندگی مردن به طرزی هوشمندانه زیر ساخت‌های باور‌های دینی و سیاسی ما را به روشی استقرایی و کاملا حساب شده چنان زیر سوال می‌برد که بعد از تماشای فیلم، مخاطب با انبوهی از سوال‌ها تا مدت‌ها درگیر است. جالب این است که نمایندگان مذهبی فرهادی در دو فیلم چهارشنبه سوری و جدایی نادر از سیمین زنانی چادری، فقیر و در نقش خدمتکارند!
چه این تحلیل مورد توافق باشد و چه تأیید نشود واقعیت این است که روند فیلم‌سازی اصغر فرهادی یکی از کارگردان‌های جایزه گرفته از جمهوری اسلامی ایران، مورد تأیید و تقدیر جشنواره‌های خارجی و دشمنان این نظام و رسانه‌های آنان مانند بی‌بی‌سی است. نکته‌ای که نمی‌توان به سادگی از کنار آن گذشت.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر
توجه:فقط اعضای این وبلاگ می‌توانند نظر خود را ارسال کنند.