سپندارمذ

این واژه آمیزه ای است از " سپنته" به چم پاک و مقدس و" آرمی تی" به چم فروتنی و بردباری٬پس نام امشاسپند سپندارمذ به چم سازگاری و فروتنی و بردباری نیک و مقدس است این واژه در پهلوی به گونه ی سپندارمت و در پارسی سپندارمذ٬ اسفندار مذ و اسفند شده است
سپندارمذ روز پنجم از هر ماه(بیست ونهم بهمن ماه کنونی) و ماه دوازدهم سال است این امشاسپند در چهره ی مینوی نماد بردباری و سازگاری اهورامزدا است و در جهان خاکی نگاهبانی زمین به وی سپرده شده است همچون دیگر جشن ها ی دوازده گانه ی سال چون روز و ماه سپندار مذ (اسفند) روی هم قرار می گیرند جشن سپندار مذ (اسفندگان ) برگزار می شود به گفته ی ابوریحان بیرونی اسفندار مذ ایزد موکل بر زمین و نگاهبان زنان پارسا و درست کار بوده است و بنا بر این این روز عید بانوان بوده است و مردان به جهت گرامی داشت به آنان هدیه می دادند نه تنها مردان در این روز به زنان هدیه می دادند بلکه به گونه ای روز فرمان روایی زنان نیز بوده است و مردان کار های روزانه ی زنان در این روز را انجام می دادند که اینکار نشان دهنده ی احترام انسانی مرد به زن و باور داشتن به برابری حقوق و یکسان بودن مکان انسانی زن ومرد بوده است چه امروز هنوز مردانی هستند که در هزاره ی سوم انجام کار های روزانه زنان را برای خود ننگ می دانند!
بنا به گفته ی دیگر چون در این روز بانوان و دوشیزگان شوی و مرد زندگی خود را بر می گزیدند آن را جشن مرد گیران نیز می گفتند(؟ )در گاهان ستوده شده، اشوزرتشت خوشبختى بشر را وابسته به ميزان دانش و خرد انسان مى داند نه جنسيت و قوميت و رنگ و نژاد و از ديدگاه وى همه انسان ها _ همه زنان و مردان _ داراى حقوق برابرند. او دختران را در گزينش همسر آزاد شمرده و عشق پاك و دانش نيك را دو معيار اصلى مى داند و خوشبختى همسران جوان را در زندگى زناشويى در اين مى داند كه هر يك بكوشند تا در راستى از ديگرى پيشى جويند.
همچنین یک آیین دیگری که در این روز برگزار می شد رقعه کژدم بوده که این یک آیین همگانی بوده و لزوما ازآیین های پارسیان نبوده بدین گونه که که در بامداد روز پنجم از کوبیدن و به هم آمیختن انار و مویز چیزی می ساختند که از زیان سم ونیش پیشگیری می کرد هم چنین نوشته هایی بر کاغذ چها گوش نوشته و بر سه جهت خانه به روی دیوار می چسباندند و جهت درب ورودی را نمی گذاشتند از آن روی که گزندگان به ویژه کژدم از آن جهت بیرون روند
یک متن کوتاه پهلوی در این زمینه نوشته های درون کاغذ را اینچنین بیان می کند :
ماه سپندارمذ و روز سپندارمذ وروز سپندارمذ و سپندارمذ ماه ٬ماه سپندارمذ روز بستم زهر٬سم و زفر همه ی خرفستران(جانوران زیانکار)به نام و نیروی فریدون نیو و یاری ستاره ی ونندهرمزد آفریده باوریگان (که همیشه) روا باد٬ایدون باد

سپندارمذ روز خیز ای نگار
سپند آر ما را و جام می آر
می آر از پی آن که بی می نشد
دلی شاد مان وتنی شاد خوار
سپند آر پی آن که چشم بدان
بگرداند ایزد از این روزگار

در سفره اين جشن جامى از شير و تخم مرغ كه نشانه ماه بهمن است قرار دارد. به جز آنها ميوه هاى فصل به ويژه انار و سيب، شاخه هاى گل، شربت و شيرينى، برگ هاى خشك آويشن با دانه هايى از سنجد و بادام در چهار گوشه سفره قرار مى دهند و مواد خوشبو و كندر بر روى آتش مى گذارند و مقدار كمى از هفت گونه حبوبات و دانه ها كه در جشن مهرگان براى سفارش كاشتن در آن فصل در سفره جشن مهرگان قرار داده اند مى گذارند.
شایسته است که ما در کنار برگزاری و توجه به جشن ولنتاین نیم نگاهی هم به آیین های نیاکانمان داشته باشیم و سپندارمذ را که بیش از سه هزار سال پیش در ایران به همانندی جشن ولنتاین بوده گرامی داریم .اسفندگان روز مادر، روز زن و زمين و روز گراميداشت همه فروزگان پسنديده و نيكوى انسانى است .

پى نوشت ها:
۱ _ امشاسپند = مفرد كلمه امشاسپندان به معنى پاكان بى مرگ است. بهمن، ارديبهشت، شهريور، سپندارمذ، خرداد و امرداد.
۲ _ سپندارمذ، چهارمين امشاسپند سپندارمذ يا سپنته آرمئيتى است. از دو جزء تشكيل شده، سپنته = پاك، آرمئيتى = مهر و عشق.
آر + مئيتى = رسا و درست و موافق + انديشه (ى) در آخر اين كلمه علامت تانيث است.
(در زبان اوستايى و همچنين زبان هاى فرانسه و عربى صفاتى كه براى زنان به كار مى رود داراى علامت ويژه اى است كه به آن علامت تانيث مى گويند.)
سپنته + آر + مئيتى = پاك + درست + انديشه = فروتنى عشق پاك و انديشه رسا (صفتى براى زنان)