کارنامه یکساله سینمای ایران در جشنواره‌های جهانی
بی گمان خرس طلایی جشنواره برلین، مهم ترین دستاورد بین المللی سینمای ایران در سال گذشته بود
بررسی کارنامه یک سال گذشته حضور سینمای ایران در جشنواره های جهانی نشان دهنده رکود نسبی این سینما در عرصه جهانی بود اگرچه برخلاف آنچه ادعا می شود، سینمای ایران نه تنها نمرده است بلکه علیرغم فشارها و محدودیت های داخلی و خارجی بسیاری که با آن روبروست، موفقیت های بین المللی درخشانی داشته است.
بدون شک سخت گیری ها و سیاست های معاونت سینمایی وزارت ارشاد در سال گذشته در زمینه صدور مجوز جداگانه برای نمایش فیلم های ایرانی در خارج از کشور، می تواند یکی از دلایل رکود حضور سینمای ایران در جشنواره های جهانی باشد. وزارت ارشاد با اتخاذ این سیاست، عملا جلوی ارسال و نمایش آثار سینماگران مستقل و فیلم هایی را که به نظر مسئولان سینمایی این وزارتخانه، متهم به سیاه نمایی هستند، گرفته است.سیاه نمایی بدتر از جاسوسی
جواد شمقدری، معاون سینمایی وزارت ارشاد روز ۲۱ اردیبهشت در یک نشست خبری اعلام کرده بود که فیلم‌هایی که "سیاه‌نمایی" می‌کنند، اجازه نمایش در خارج از ایران را ندارند.
آقای شمقدری در این باره گفت: "ما قطعا جلوی فیلم‌هایی كه سیاه‌نمایی باشد، می‌ایستیم و اگر فیلمی بدون اجازه ما در این جشنواره‌ها شركت كرد، فیلمساز را یك سال ممنوع‌الكار می‌كنیم و او را از امكانات دولتی محروم خواهیم كرد."
به گفته جواد شمقدری، پیداکردن نقاط تاریک و بزرگ کردن آنها در فیلم های ایرانی به قصد جایزه گرفتن از دیگران "بدتر از جاسوسی" و یک "خیانت فرهنگی" است.
بر مبنای چنین نگاه و سیاستی بود که ارسال فیلمی مثل هیچ ساخته عبدالرضا کاهانی به جشنواره های خارجی و بازارهای جهانی فیلم، ممنوع اعلام شد.
فیلم هیچ، کمدی تلخ و انتقادی درباره زندگی فلاکت بار مردم فقیر و حاشیه نشین تهران بود که درونمایه انتقادی و نگاه واقع گرایانه فیلمساز به جامعه امروز ایران، برچسب "سیاه نمایی" خورد و از شرکت در جشنواره های خارجی محروم شد.
غیبت سینمای ایران در کن
عباس کیارستمی و ژولیت بینوش بر روی فرش قرمز کن
حضور چشمگیر در کارلو وی واری
در سال گذشته، جشنواره فیلم کارلوی وی واری در جمهوری چک، برخلاف جشنواره های دیگر، توجه خاصی به سینمای ایران نشان داد.
علاوه بر فیلم های عباس کیارستمی (رونوشت برابر با اصل) و شیرین نشاط (زنان بدون مردان) که در بخش خارج از مسابقه به نمایش درآمد، چهار فیلمساز جوان ایرانی نیز با فیلم های اولشان در این جشنواره شرکت داشتند.
فیلم چیزهایی هست که نمی دانی، نخستین فیلم بلند فردین صاحب زمانی که در بخش مسابقه اصلی کارلو وی واری نشان داده شد توانست جایزه ویژه هیئت داوران این جشنواره را از آن خود کند.
فیلم ویدئویی دویدن در میان ابرها، اولین فیلم بلند امین فرج‌پور، مستند تینار به کارگردانی مهدی منیری و اوریون ساخته علی زمانی عصمتی، از فیلم های دیگر ایرانی حاضر در جشنواره فیلم کارلو وی واری بود.
فیلم اوریون نیز به طور مشترک با فیلم کارگردان عراقی، محمد الدراجی، جایزه نت‌پک، انجمن ارتقای سینمای آسیا، را از آن خود کرد.
جای خالی سینمای ایران در لوکارنو
گلشیفته فراهانی داور بخش مسابقه جشنواره لوکارنو بود
بی اعتنایی جشنواره فیلم لوکارنو که در طی سال های گذشته توجه ویژه ای به سینمای ایران نشان داده و بعد از جشنواره کن، یکی از مهم ترین تریبون های معرفی و پرتاب سینماگران ایرانی به عرصه بین المللی بوده، تعجب بسیاری را برانگیخت.
با این حال گلشیفته فراهانی، بازیگر سرشناس ایرانی، در مقام داور بخش مسابقه اصلی، نماینده غیر رسمی سینمای ایران در این جشنواره بود.
جشنواره فیلم ونیز
جشنواره فیلم ونیز که بعد از جشنواره کن، مهم ترین جشنواره سینمایی دنیا محسوب می شود نیز برای شصت و هفتمین دوره خود، جز فیلم کوتاه آکاردئون ساخته جعفر پناهی، هیچ فیلمی از ایران را نپذیرفت.
جعفر پناهی که برای شرکت در نشست این فیلم به جشنواره ونیز دعوت شده بود، به علت ممنوع الخروج بودن نتوانست در آن شرکت کند.
پناهی، در نامه ای که به جشنواره فيلم ونيز فرستاد، اعلام کرد که با وجود آزادی از زندان، اجازه شرکت در جشنواره های جهانی سينمایی را ندارد.
سينمای ايران در جشنواره فیلم مونترآل
فيلم های فصل باران های موسمی نخستین فیلم بلند مجید برزگر، به همراه فیلم دو اپیزودی طهران ، تهران به كارگردانی داریوش مهرجویی و مهدی كرم‌پور، تنها نمایندگان سینمای ایران، در جشنواره فیلم مونترآل سال گذشته بودند.
فصل باران های موسمی، علاوه بر شرکت در جشنواره مونترآل، برنده جایزه بهترین کارگردانی از جشنواره دیدار تاجیکستان شد.
علاوه بر اين دو فيلم، فیلم ایرانی - آمریکایی همسایه به کارگردانی نغمه شیرخان سينماگر ايرانی مقيم آمريکا و به تهیه کنندگی امیر نادری، از جمله فيلم های ديگر بخش مسابقه فيلم های اول اين جشنواره بود.
جشنواره مونترال، همچنین در سال گذشته، مروری داشت بر فیلم های جعفر پناهی سینماگر ایرانی سرشناسی که سال قبل از آن ریاست هیئت داوران این جشنواره را به عهده داشت اما به خاطر ممنوع الخروج بودن نتوانست در این جشنواره حاضر شود.
موفقیت سینماگران ایرانی در جشنواره فیلم دوبی
محسن عبدالوهاب برای فیلم لطفا مزاحم نشوید، جایزه بهترین فیلمنامه بخش آسیا و آفریقای جشنواره دوبی را دریافت کرد
محسن عبدالوهاب، نویسنده فیلمنامه و کارگردان فیلم لطفا مزاحم نشوید، جایزه بهترین فیلمنامه بخش آسیا و آفریقای این جشنواره را دریافت کرد.
لطفا مزاحم نشوید، همانند کارهای قبلی عبدالوهاب، دارای سوژه ای اجتماعی است که در قالب کمدی و طنز سیاه پرداخت شده و سه داستان به هم پیوسته با شخصیت های مختلف را در طی یک روز در تهران روایت می کند. دیالوگ های دوپهلو، موقعیت های دراماتیک و طنزآمیز و شخصیت های جذاب از ویژگی های فیلم محسن عبدالوهاب است که مورد توحه داوران جشنواره فیلم دوبی قرار گرفت.
کبری حسن زاده اصفهانی، بازیگر نقش مادربزرگ در فیلم مرهم ساخته علیرضا داوود نژاد، نیز جایزه بهترین بازیگر زن را در بخش مهر آسیا و آفریقای جشنواره دوبی دریافت کرد.
مرهم نمونه ای از سبک رئالیستی فیلم های اولیه داوود نژاد مثل نازنین و نیاز است که با رویکردهای بداهه پردازانه و گرایش های سینمایی اخیر وی ترکیب شده است.
رخشان بی اعتماد، کارگردان برجسته ایرانی نیز ریاست هیئت داوران بخش فیلم های کوتاه جشنواره فیلم دوبی را به عهده داشت.
جشنواه فیلم های آسیایی در ایتالیا
یازدهمین جشنواه بین المللی فیلم های آسیایی (آسیاتیکا) نیز با حضور فیلم از ایران در ماه نوامبر در شهر رم ایتالیا برگزار شد.
فیلم مستند داستانی خواب است پروانه، ساخته مزدک میرعابدینی، در بخش مسابقه و فیلم هزار و یک ایران ساخته فیروزه خسروانی که در آن به تصورات رایج مردم عادی کشورهای اسپانیا، ایتالیا، فرانسه و آمریکاپرداخته شده در بخش فیلم های مستند این جشنواره به نمایش درآمد.
فیلم هزار و یک ایران در جشنواره آسیاتیکا به عنوان فیلم برگزیده تماشاگران معرفی شد و توانست و جایزه فیلم برگزیده هیأت داوران در بخش فیلم های مستند را به طور مشترک با فیلم جنگ و عشق در کابل ساخته هلگا رایدمایستر از آلمان نصیب خود کند.
علاوه بر این در بخش فیلم های کوتاه نیز فیلم آکاردئون ساخته جعفر پناهی و بازی آخر ساخته سامان سالور به نمایش درآمد.
رخشان بنی اعتماد، نیز عضو هیئت داوران این جشنواره بود.
خرس طلایی، سهم سینمای ایران از برلین
ساره بیات (راست) و سارینا فرهادی بازیگران فیلم جدایی نادر از سیمین
اصغر فرهادی و بازیگران فیلمش با دریافت خرس طلایی بهترین فیلم و بهترین بازیگران زن و مرد از جشنواره برلین، خاطره افتخارات گذشته سینمای ایران در عرصه بین المللی را زنده کرده و باعث خوشحالی و امیدواری سینماگران خلاق و مستقل ایرانی شدند.
فرهادی در این فیلم نیز همانند فیلم‌های قبلی‌اش، تضادهای درونی جامعه پیچیده و چند لایه ایران را در قالب داستانی ملودراماتیک درباره زوجی از طبقه متوسط که به پایان رابطه خود رسیده‌اند، به تصویر کشیده است.
علاوه بر جدایی نادر از سیمین، فیلم های باد و مه به کارگردانی محمد علی طالبی، فیلم مستند گم و گور ساخته محمدرضا فرزاد و دو فیلم کوتاه از بهزاد فراهت و فریدون نجفی نیز در بخش های غیرمسابقه ای برلیناله به نمایش درآمدند.
نخستین جشنواره فیلم های ایرانی بریتانیا
همچنین در نخستین جشنواره فیلم های ایرانی بریتانیا، که در ماه نوامبر گذشته در لندن برگزار شد، ۳۵ فیلم از ساخته های فیلمسازان ایرانی داخل و خارج از ایران از جمله فیلم کشتزارهای سپید ساخته محمد رسول اف، آکاردئون ساخته جعفر پناهی، درباره الی ساخته اصغر فرهادی و تنها دو بار زندگی می کنیم ساخته بهنام بهزادی، به نمایش درآمد.
کشتزارهای سپید که پیش از این در جشنواره های مختلف از جمله دبی، آفریقای جنوبی، هامبورگ، سن سباستین اسپانیا و بمبئی هند به نمایش درآمده، تا کنون اجازه نمایش در ایران را پیدا نکرده است.
سینمای زیرزمینی ایران و نمایش تابوها
فشارها، محدودیت ها و سانسور موجود در سینمای ایران، بسیاری از سینماگران جوان را که محافظه کاری کمتری دارند و ریسک پذیری شان بیشتر است، به طرف سینمای زیرزمینی رانده است.
سینمایی که با گسستن از وام ها، تجهیزات و مهم تر از همه مجوز دولتی، خود را از قید و بندهای موجود رهانیده و توانسته با شکستن تابوها، موضوع هایی را تصویر کند که پیش از این با این صراحت در سینمای رسمی ایران تصویر نشده بود.
سال گذشته، فیلم های زیرزمینی مثل اوریون (ساخته علی زمانی عصمتی)، تهران من حراج (ساخته گراناز موسوی) و عرق سگی (ساخته فریدون کشاورز) که همگی آنها در ایران و بدون مجوز دولتی ساخته شدند، توانستند بدون حمایت و نظارت دولتی، راه خود را در جشنواره های جهانی باز کنند و نمایش های موفقی داشته باشند.
حسین کشاورز، کارگردان فیلم عرق سگی، پس از دریافت جایزه اش از جشنواره فیلم رم
تهران من، حراج (محصول مشترک ایران و استرالیا)، اولین فیلم بلند گراناز موسوی، شاعر و فیلمساز، نمونه دیگری از سینمای زیرزمینی ایران بود که تا کنون حضور نسبتا چشمگیری در جشنواره های جهانی داشت. این فیلم با اینکه در سال 2008 تهیه شده و جایزه بهترین فیلم مستقل استرالیا در سال 2009 را به دست آورده، به دلیل موضوع جسورانه و بیان شاعرانه اش، همچنان مورد توجه جشنواره های سینمایی بین المللی است و سال گذشته در جشنواره فیلم های حوزه مدیترانه در رم به نمایش درآمد.
تهران من، حراج، فیلمی است که به سبک بیشتر فیلم های زیرزمینی با دوربین روی دست و به شکل چریکی ساخته شده اما شلختگی و شتاب زدگی فیلم های زیرزمینی دیگر از نوع اروریون را ندارد.
فیلم عرق سگی ساخته فریدون کشاورز نیز تنها فیلم ایرانی به نمایش درآمده در جشنواره بین المللی فیلم رم بود که توانست جایزه ویژه رئیس جمهوری ایتالیا را به خاطر مضمون انسانی اش دریافت کند.
عرق سگی که در روزهای پیش از انتخابات ریاست جمهوری سال 88 در تهران و بدون مجوز ساخته شده، به مشکلات جوانان در جامعه امروز ایران و رابطه آنها با سکس، مشروب و تابوهای دیگر جامعه ایران می پردازد. این فیلم در جشنواره گوتنبرگ سوئد نیز به نمایش درآمد.
سینمای دایاسپورا
در سال های اخیر شاهد افزایش فیلم های دسته ای از سینماگران ایرانی تبار ساکن غرب بوده ایم که به سینمای دایاسپورای ایرانی شهرت یافته است.
فیلم های این دسته از فیلمسازان در بیشتر جشنواره های سینمایی بین المللی، در رقابت با ساخته های همکارانشان در ایران بوده است.
فيلم همسایه، نخستين فیلم بلند داستانی نغمه شیرخان ، فیلمساز جوان ایرانی ساکن آمریکا، نمونه ای از این نوع سینماست که سال گذشته برای نخستین بار در جشنواره فیلم مونترآل به نمایش درآمد.این فیلم داستان زندگی 5 نسل از زنان ايرانی مهاجر در غرب است که به موازات هم روایت می شود.
مصی تاج الدین، فیلمساز زن ایرانی تبار مقیم آمریکا نیز با اولین فیلم بلند آمریکایی خود به عنوان آخرین شب (با بازی کیرا نایتلی ستاره بریتانیایی) در جشنواره رم سال گذشته شرکت کرد.
این فیلم که به عنوان فیلم افتتاحیه جشنواره رم به نمایش درآمد، داستان زوجی است که هر کدام درگیر رابطه عاطفی جداگانه ای با فرد دیگری می شوند.
فیلم شرایط ساخته مریم کشاورز فیلم دیگری از ساخته های یکی دیگر از سینماگران ایرانی مقیم آمریکاست که به رابطه همجنس خواهانه دو دختر جوان از طبقه مرفه جامعه امروز ایران می پردازد و مشکلات آنها را در محیط خانه و بیرون تصویر کرده است. این فیلم که صحنه های خارجی آن به جای ایران در لبنان فیلمبرداری شده، از فیلم های بخش مسابقه جشنواره ساندنس آمریکا بود که به مدیریت رابرت ردفورد بازیگر سرشناس آمریکایی برگزار می شود و اختصاص به نمایش فیلم های مستقل و غیر استودیویی دارد.
اوریون که در بخش "بازار مستقل‌ها" ی جشنواره فیلم کارلووی واری در جمهوری چک نمایش داده شد
علی صمدی در بخش هایی از این فیلم که به شکل انیمشین کار شده، زندان‌های ایران را نشان می‌دهد که در آن صدها تظاهرکننده معترض به دولت مورد بازجویی و شکنجه قرار می‌گیرند.
شاهین پرهامی فیلمساز جوان شیرازی که تحصیل کرده سینما و مقیم کاناداست، توانست جایزه ویژه هفتمین جشنواره فیلم دوبی را برای فیلم مستند امین دریافت کند.
پرهامی در فیلم امین، به مطالعه هویت یک نوازنده و موسیقی دان جوان قشقایی می پردازد که در دانشگاه اوکراین در رشته موسیقی درس می خواند و تز خود را درباره موسیقی قشقایی می نویسد. پرهامی، با دنبال کردن این شخصیت از اوکراین تا جاده های استان فارس، سعی کرده ریشه های هویت امین را کشف کرده و وابستگی او به موسیقی و فرهنگ سرزمین خود را نشان دهد.
نماینده سینمای ایران برای اسکار
سال گذشته، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در يک اقدام شتاب زده و بدون هماهنگی با خانه سینما، فيلم بدرود بغداد ساخته مهدی نادری را به عنوان نماینده ایران به اسکار فرستاد.
دخالت وزارت ارشاد در تعیین نماینده سینمای ایران برای اسکار یکی از محورهای اختلاف این وزارتخانه با خانه سینما بود که به عنوان یک نهاد صنفی معتبر، پیش از آن نقش مهمی در این انتخاب داشت اما سال گذشته، برخلاف سنت هرساله و به دنبال بروز اختلاف ميان خانه سينما و مسئولان امور سينمایی وزارت ارشاد، عملا هيچ نقشی در انتخاب نماينده ايران برای اسکار نداشت.
بدرود بغداد نخستین فیلم بلند مهدی نادری است که با رویکردی انتقادی درباره عراق بعد از اشغال و حضور نیروهای آمریکایی در این کشور ساخته شده بود و ظاهرا درونمایه ضد آمریکایی فیلم، آن را درنظر مسئولان سینمایی ارشاد به گزینه مناسبی برای ارائه به آکادمی اسکار تبدیل کرده بود.
صندلی خالی جعفر پناهی در جشنواره های جهانی
در بسیاری از جشنواره های معتبر جهانی، سینماگران خواهان لغو حکم جعفر پناهی بودند
جعفر پناهی که به اتهام ساختن فیلمی "بر علیه نظام" در ایران دستگیر و زندانی شد، نتوانست به عنوان داور در جشنواره فیلم کن سال گذشته شرکت کند. به همین دلیل جشنواره کن صندلی خالی ای را به عنوان حضور نمادین او در جایگاه ویژه هیئت داوران جشنواره درنظر گرفت و خواستار آزادی فوری او شد. در مراسم اهدای جوایز جشنواره کن نیز ژولیت بینوش هنگام دریافت جایزه بهترین بازیگر زن از جعفر پناهی یاد کرد.
به دنبال صدور حکم زندان جعفر پناهی و محمد رسول اف و محرومیت آنها از فیلمسازی، بسیاری از شخصیت ها و مجامع و نهادهای سینمایی در جهان از جمله سینماتک فرانسه و مجله کایه دوسینما، به حکم سنگین صادره در مورد آنها اعتراض کردند.
جشنواره فیلم کن همچنین اعلام کرد که جایزه ویژه ای با عنوان "مربی طلا" را امسال به جعفر پناهی اهدا خواهد کرد.
به دنبال جشنواره کن، جشنواره فیلم برلین هم به نحو باشکوهی در سال گذشته از جعفر پناهی تجلیل کرد و خواستار لغو حکم صادره درباره او و محمد رسول اف شد.
پناهی که از سوی جشنواره برلین به عنوان داور بخش مسابقه دعوت شده بود، به دلیل ممنوع الخرج بودن نتوانست در این جشنواره حاضر شود اما پیامی برای این جشنواره فرستاد که به وسیله ایزابلا روسلینی، رئیس هیئت داوران جشنواره فیلم برلین، در مراسم افتتاحیه این جشنواره، خوانده شد.
پناهی در این پیام نوشته بود: "واقعیت این است که مرا پنج سال گذشته بی حکم، و برای بیست سال آینده با حکم، از ساختن و کارگردانی هر نوع فیلمی محروم کرده اند. اما می‌‌دانم در این بیست سال، با خیال خود آرزوهایم را خواهم ساخت."
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر
توجه:فقط اعضای این وبلاگ می‌توانند نظر خود را ارسال کنند.