جادوی شماره‌ ۱۰-مجید جلالی: پیراهن شماره‌ی ۱۰ دارای حرمت و قداست است

مجید جلالی: پیراهن شماره‌ی ۱۰ دارای حرمت و قداست است

 

مجید جلالی، سرمربی فولاد خوزستان و کارشناس فوتبال

دویچه‌‌وله در چارچوب بررسی مفهوم «بازیکن شماره‌ی ۱۰» به عنوان نماد فوتبال خلاق و زیبا، از جمله با شماری از کارشناسان پرآوازه‌ی ایرانی گفت‌وگو کرده است. یکی از این کارشناسان، مجید جلالی است.

 

مجید جلالی از مربیان خوشنام فوتبال ایران است که در حال حاضر هدایت تیم فولاد خوزستان را برعهده دارد. وی همزمان دبیرکل کانون مربیان فوتبال ایران و مدرس بین‌المللی فیفا نیز هست. نظر مجید جلالی را درباره‌ی مفهوم «بازیکن شماره‌ی ۱۰»، سیر تحولات آن و نیز جایگاهش در فوتبال امروز جویا شدیم.


دویچه ‌وله: آقای جلالی، بازیکن شماره‌ی ۱۰ برای شما یادآور چیست و چه سنخ بازیکنی را در ذهن شما تداعی می‌کند؟

مجید جلالی : معمولاً در قدیم، پیراهن شماره‏ی ۱۰ برای رهبر تیم و کسی بود که در مرکز تیم بازی می‏کرد، یا بازیکنی که برای گل‏زنی محور می‏شد. ما پیراهن شماره‏ی ۱۰ را این‏‌طور می‏شناسیم. البته من سن‏ام خیلی بالا نیست، ولی چنین چیزی در یادم هست.

تغییر و تحولات مربوط به ویژگی‌ها و مهارت‏های انفرادی بازیکن‏ شماره‏ی ۱۰ را در طول پنج دهه‏ی اخیر، چگونه ارزیابی می‏‌کنید؟

این تحولات بسیار زیاد است. از زمانی که فوتبال کلاسیک جای خود را به فوتبال مدرن داد و  سیستم دو هافبک دفاعی، سه هافبک جلوی آن‏ها و یک مهاجم مرکزی ابداع شد، پیراهن شماره‏ی ۱۰ به بازیکنی تعلق گرفت که پشت سر مهاجم مرکزی بازی می‏کرد و او یک بازیکن کاملاً طراح بود. یعنی الان در پست بازیکن شماره ۱۰ برای سیستم ۴-۲-۳-۱، بازیکنی باید باشد که بتواند طراحی کند، حملات را هدایت و در واقع جهت‏دهی کند. برای نمونه مانند زیدان در تیم ملی فرانسه، یا دنیس برگ‌کمپ که در تیم ملی هلند و نیز در تیم آرسنال بازی می‏‌کرد.

به‌‏نظر شما، در طول ۵۰ سال اخیر، چه دلایلی باعث شد که وظایف و ویژگی‌های بازیکن شماره‏‌ی ۱۰  دستخوش دگرگونی شود؟

شاید به خاطر دیدگاهی بود که همه نسبت به بازیکن شماره‏ی ۱۰ داشتند. شماره‏ی ۱۰ همیشه به عنوان یک بازیکن محور، یا رهبر یا گل‏زن مطرح بود و به‏هرحال دیدگاه نسبت به او، دیدگاه پر تاثیر و نیرومندی بود. بعدها هم که سیستم‏ها تغییر کرد، شماره‏ی پیراهن‌ها را غالبا با پست‏ها تعریف می‏کردند. بنابراین وقتی می‏گوییم پست بازیکن شماره‏ی ۱۰، غالباً کسی که در آن پست بازی می‏کرد، بهتر بود به عنوان بازیکن محور مطرح باشد.

امروز در فوتبال بین‏المللی، با توجه به تغییرات تاکتیکی‏ای که به آن اشاره کردید، شماره‏ی ۱۰ نماینده‏ی چیست؟

قطعاً بیان‏گر مغز متفکر تیم است. من از او در یک کلمه به عنوان طراح تیم اسم می‏برم.

حالا برگردیم به فوتبال ایران. پیراهن شماره‏ی ۱۰ در تاریخ فوتبال ایران، همواره معنای متفاوتی با مفهوم سنتی این پیراهن در صحنه‏ی بین‏المللی فوتبال داشته است. هافبک‏های طراح و کارگردان به ندرت این پیراهن را در فوتبال ایران بر تن داشته‏اند. به عنوان مثال، بازیکنان خلاق خط میانی دوران پس از انقلاب، مانند حمید درخشان، مجید نامجو مطلق، کریم باقری و جواد نکونام، شماره‏‏های ۶،۷ و یا ۸ را بر تن داشته‏اند. آیا شماره‌‏ی ۱۰ در ایران معنای دیگری دارد؟

دقیقاً همین طور است. شماره‏‌ی ۱۰ را بیشتر مهاجمین ما می‏پوشیدند و آن‏ها به این پیراهن علاقه داشتند و با شماره‏ی ۱۰، مهاجمین بزرگی را در زمین داشتیم.

پوشیدن پیراهن شماره‏ی ۱۰ در فوتبال ایران چه پیامی دارد و چرا این پیراهن بیش از ۱۰ سال متعلق به علی دایی بود؟

تا جایی که یاد دارم، فکر می‏کنم جدیکار پیراهن شماره‏ی ۱۰ می‏پوشید یا حمید شیرزادگان و غلامحسین مظلومی و… به‏هرحال بازیکنانی که در مرکز تهاجم تیم قرار می‏گرفتند، شماره‏ی ۱۰ می‏پوشیدند. علی دایی نیز ابتدا با شماره‏ی ۱۱ بازی می‌کرد و بعد از این‏که موقعیت‏اش در تیم ملی تثبیت شد، پیراهن شماره‏ی ۱۰ را گرفت. بنابراین پیراهن شماره‏ی ۱۰، چیزی نیست که هر بازیکن جوانی بتواند صاحب آن بشود. باید حتماً دارای کاراکتر ویژه‏ای باشد که بتواند آن پیراهن را بگیرد.

اگر در فوتبال مدرن امروز که بیشتر بر سرعت زیاد، شیوه‏ی بازی تک‏ضرب، قدرت فیزیکی بالا، نظم سرسخت تاکتیکی و هم‏چنین انسجام تیمی متمرکز است، بازیکن خلاقی با خصوصیات بازیکن کلاسیک شماره‏ی ۱۰ پیدا بشود، مجبور است خود را با این روش بازی تطبیق بدهد. آیا به نظر شما دیگر جایی برای بازیکنی با ویژگی‌های شماره‏ی ۱۰ کلاسیک در فوتبال امروز باقی می‌ماند؟

نه! مثلاً زمانی مارادونا در آن سیستم و با آن خصوصیات بازی می‏کرد. اما امروز دیگر خیلی مشکل است که بازیکنانی مانند پله و مارادونا بتوانند در فوتبال مدرن امروز جایگاه تثبیت شده‏ای داشته باشند. مگر این‏که بازیکنانی با غنای تکنیکی خیلی بالا باشند که مربی بر حسب تاکتیک‏های ویژه، آن‏ها را انتخاب کند. ولی بازیکنی که دوست داشته باشد در طول بازی همواره با توپ باشد، دقایق زیادی توپ را داشته باشد و وقتی توپ را ندارد، مسئولیتی برای خودش متصور نباشد، در فوتبال مدرن جایگاه زیادی ندارد.

در رابطه با سیستم‌های مدرن فوتبال، من سه سیستم را نام می‏برم و لطفاً شما نقش بازیکن شماره‏ی ۱۰ را در این سه سیستم توضیح بدهید؟ ابتدا سیستم ۴-۴-۲؟

در ۴-۴-۲ معمولاً مهاجم‏ها شماره‏ی ۱۰ را می‏پوشند. توی این سیستم، معمولاً دو هافبک وسط ۶ و ۷ می‏پوشند، چون نقش‏شان بیشتر تدافعی است.

در سیستم ۴-۲-۳-۱ که در فوتبال ایران از زمان آقای بلازویچ یا برانکو ایوانکوویچ رایج شد؟

در این سیستم، شماره‏ی ۱۰ متعلق به پستی است که جلوی دو هافبک دفاعی و پشت سر مهاجم مرکزی قرار دارد. مثلاً پستی که علی کریمی زمان آقای برانکو در تیم ملی بازی می‏کرد. ولی او شماره‏ی ۱۰ را نمی‏پوشید، چون علی دایی خواهان شماره‏ی ۱۰ بود، ۱۰ به کریمی نمی‏رسید. ولی الان در فوتبال در سیستم ۴-۲-۳-۱، آن پست پیراهن شماره‏ی ۱۰ را می‌پوشد.
 
 

دیگو مارادونا (بالا)، یکی از ده‌های فراموش‌نشدنی تاریخ فوتبال
در سیستم ۴-۳-۳ جای بازیکن شماره‏ی ۱۰ را کجا می‌بینید؟

اگر ۴-۳-۳ با دو تا هافبک دفاعی باشد، هافبکی که جلوی آن‏ها بازی می‏‏کند، شماره‏ی ۱۰ را می‏پوشد.

بعد از خداحافظی علی دایی از تیم ملی، پیراهن شماره‏ی ۱۰ تیم ملی ایران، بعضی اوقات بر تن رسول خطیبی دیده شد که ایشان هم دارای آن خصوصیاتی نبود که الان راجع به آن صحبت کردیم. از دیدگاه شخصی شما، الان چه بازیکنانی در تیم ملی ایران از چنان ویژگی‌هایی برخوردارند که بتوانند نقش هافبک طراح را بازی کنند و شایستگی پوشیدن پیراهن شماره‏ی ۱۰ تیم ملی ایران را داشته باشند؟

از نظر من، مسعود شجاعی با فرم فوتبالی که دارد، برای پوشیدن پیراهن شماره‏ی ۱۰ شایسته‏تر است.

به نظر شما، بهترین بازیکن شماره‏‌ی ۱۰ در تاریخ فوتبال چه کسی بوده است؟

فکر می‏کنم علی دایی؛ البته برای کشور خودمان. در صحنه‏ی بین‏المللی، بدون شک مارادونا.

آیا بازیکنان شماره‏ی ۱۰ از همان اول شایسته‏ی پوشیدن پیراهن شماره‏ی ۱۰ بودند، یا در طول فعالیت حرفه‏ای خودشان به یک بازیکن شماره‏ی ۱۰ بدل شدند؟

دقیقاً مورد دوم درست است. چون شماره‏ی ۱۰ دارای یک حرمت و قداست است و اصلاً دارای یک کسوت است. بنابراین بازیکن در بدو ورودش نمی‏تواند خواهان پیراهن شماره‏ی ۱۰ باشد. بلکه باید خود را تثبیت کند و به یک موقعیت تثبیت شده در تیم‏اش برسد، تا بتواند شماره‏ی ۱۰ را درخواست کند.

بعضی از مربیان امروزه ترجیح می‏دهند که یک بازیکن شماره‏ی ۱۰ کلاسیک نداشته باشند. چون معتقدند تاکتیک و بازی تیم، به میزان زیادی به فرم تنها یک بازیکن وابسته خواهد شد. نظر شما چیست؟

این جزو سلایق مربی‏گری است و هر مربی‌ای این حق را دارد که ایده‌ها و سلایق خودش را پیاده کند.

سلیقه‏ی شما چیست؟

من اگر دست‏ام برای انتخاب باز باشد، ترجیح می‏دهم بازیکن‏های فعال‏تر و متحرک‏تری داشته باشم. بازیکن‏هایی که بتوانند در وضعیت‏های مختلف بازی، چه در دفاع و چه در حمله، یار تیم باشند.

اگر برای شما موقعیتی فراهم بشود که یک بازیکن شماره‏ی ۱۰ کلاسیک را در اختیار داشته باشید، آیا حاضر هستید بازی تیم‏تان را بر حسب توانایی‏های او تنظیم کنید؟

اگر آن بازیکن مارادونا باشد، بله.

مصاحبه‌گر: فرید اشرفیان
تحریریه: پارسا بیات