زندگينامه دکتر عبدالحسين زرکوب

دكتر عبدالحسين زرين كوب در سال 1301 هجري شمسي در بروجرد ديده به جهان گشود . پس از پايان تحصيلات به استخدام وزارت فرهنگ درآمد و به تدريس در دبيرستان پرداخت . دكتر زرين كوب به منظور ادامة تحصيل وارد دانشسراي عالي گرديد و در رشتة زبان ادبيات فارسي به تحصيل اشتغال ورزيد ، و به دريافت ليسانس توفيق يافت .
گروه : علوم انساني رشته : زبان و ادبيات فارسي محل تولد : بروجرد تاريخ تولد : 1301
خلاصه : دكتر عبدالحسين زرين كوب در سال 1301 هجري شمسي در بروجرد ديده به جهان گشود . پس از پايان تحصيلات به استخدام وزارت فرهنگ درآمد و به تدريس در دبيرستان پرداخت . دكتر زرين كوب به منظور ادامة تحصيل وارد دانشسراي عالي گرديد و در رشتة زبان ادبيات فارسي به تحصيل اشتغال ورزيد ، و به دريافت ليسانس توفيق يافت . آنگاه دورة دكتراي زبان فارسي را دنبال كرد و در سال 1334فارغ التحصيل گرديد و رسالة دكتري خود را دربارة نقد الشعر نوشت . پس از آن به كار تدريس اشتغال ورزيد . استاد زرين كوب علاوه بر فعاليتهاي آموزشي ، آثار و تاليفات زيادي را به طبع و نشر رسانده است . وي در شهريور 1378 دار فاني را وداع گفت .
والدين و انساب : پدرش عبدا لكريم (شيخ زرگر) زرين كوب بود.{مجله يافته- سال 1- شماره 1و2,بهار و تابستان 1379}
خاطرات كودكي : زرين كوب خود مي نويسد: ؛؛ هر صبح كه از خانه به مدرسه ميرفتم, اين دغدغه را داشتم كه مبادا باز آن مهربان ناديده ,بي خبر به خانه ما بيايد و باز از روي مهرباني, اين دفعه مادرم را كه از غصه بچه ها آنقدر لاغر و دردمندشده بود پيش خود ببرد. دلهره از مرگ و آن خداي ناديده , از آن پس تا سالهاي بلوغ هرگز از خاطرم نرفت.{ روزنامه جمهوري اسلامي- سوم آبان 1379.}
تحصيلات رسمي و حرفه اي : دكتر زرين كوب تحصيلات ابتدايي را در زادگاه خويش به پايان برد .سپس در كنار تحصيل در دوره متوسطه به تشويق و ترغيب پدر كه مردي متشرع و ديندار بود ،اوقات فراغت را صرف فراگيري علوم ديني و حوزه اي نمود ،و ضمن تحصيل فقه و تفسير و ادبيات عرب،به شعر عربي هم علاقمند شد .گرچه تا پايان سال پنجم متوسطه در رشته علمي تحصيل مي كرد با اين حال كمتر كتاب تاريخ و فلسفه و ادبياتي بود كه به زبان فارسي منتشر شده باشد ،واو آن را در مطالعه نگرفته باشد .به دنبال تعطيلي كلاس ششم متوسطه در تنها دبيرستان شهر براي ادامه تحصيل به تهران رفت. اما اين رشته ادبي را برگزيد و در سال 1319 تحصيلات دبيرستاني را به پايان برد،و با وجود آنكه كتابهاي سالهاي چهارم و پنجم متوسطه ادبي را قبلا نخوانده بود در ميان دانش آموزان رشته ادبي سراسر كشور ،رتبه دوم را به دست آورد.با بازگشايي مجدد دانشگاهها در سال 1320 ،دكتر عبدالحسين زرين كوب در امتحان ورودي دانشكده حقوق شركت كرد.با آنكه پس از كسب رتبه اول ،در دانشكده ثبت نام هم كرده بود،اما به الزام پدر ،ناچار به ترك تهران شد . در همان ايام ،علي اكبر دهخدا كه رياست دانشكده حقوق را به عهده داشت ،از اينكه چنين دانشجوي فاضلي را از دست مي داد ،اظهار تاسف كرده بود. سرانجام اشتياق به تحصيل با ديگر او ر ا به دانشگاه كشاند .در سال 1324 ،پس از آنكه در امتحان ورودي دانشكده علوم معقول و منقول ،و دانشكده ادبيات حايز رتبه اول شده بود ،واردرشته ادبيات فارسي دانشگاه تهران شد.به هر تقدير ،عبدالحسين زرين كوب در سال 1327 به عنوان دانشجوي رتبه اول از دانشگاه فارغ التحصيل شد،و سال بعد وارد دوره دكتري رشته ادبيات دانشگاه تهران گرديد و درسال 1334 از رساله دكتري خود با عنوان (نقد الشعر ،تاريخ و اصول آن) كه زير نظر بديع الزمان فروزانفر تاليف شده بود با موفقيت دفاع كرد .
خاطرات و وقايع تحصيل : پدرش عبدا لكريم با ادامه تحصيل او در مدرسه متوسطه به شدت مخالفت مي كرد. پس از اصرار مادر ,دايي ومعلم مدرسه ,پدرش راضي شد تا با شرايط خاص تحصيل را ادامه دهد. شرط پدرش اين بود كه در تمام دوره متوسطه تحصيل , تابستان و عيدها به طور منظم درس هاي ديني را در حوزه مدرسه بحر ا لعلوم بروجرد هم ادامه دهد وكه باعث شد به فقه,تفسير و ادبيات عرب گرايش پيدا كند.{ مجله يافته- سال 1- شماره 1و2, بهار وتابستان 1379}
فعاليتهاي ضمن تحصيل : دكتر زرين كوب در ايام تحصيل در تهران ،چندي نزد حاج شيخ ابوالحسن شعراني به پرداخت و با مباحث حكمت و فلسفه ،آشنايي بيشتر يافت .از همان روزگار با فلسفه هاي معاصر غربي نيز آشنا شد و بعد به مطالعه در باب تصوف نيز علاقمند گرديد.استادكه از قبل با زبانهاي عربي ،فرانسوي و انگليسي آشنا شده بود در سالهاي جنگ دوم جهاني ،با كمك بعضي از صاحب منصبان ايتا ليايي و آلماني كه در آن ايام در ايران به سرمي بردند،به آموزش اين دوزبان پراخت .در سال 1323 نخستين كتاب او به نام (فلسفه ،شعر يا تاريخ تطور شعر و شاعري درايران) در بروجرد منتشر شد ،در حالي كه در اين هنگام ،حدود چهار سال يا كمي بيشتر از تاريخ تاليف كتاب مي گذشت .
استادان و مربيان : حاج شيخ ابو الحسن شعراني,بديع الزمان فروزانفر,حاج شيخ علي جواهري,
هم دوره اي ها و همكاران : دكتر زرين كوب در سال 1330 دركنار عده ايي از فضلاي عصر همچون عباس اقبال آشتياني ،سعيد نفيسي ،محمد معين،پرويزناتل خانلري ،غلامحسين صديقي و عباس زرياب ،براي مشاركت در طرح ترجمه مقالات دايره المعارف اسلام (E1)طبع هلند،دعوت شد .
همسر و فرزندان : دكتر زرين كوب در سال 1332 باخانم دكتر قمر آريان كه همدرس دانشكده او بود در مشهد ازدواج نمود. [ روزنامه اطلاعات ، 7 مهر 1378 ، « زرين كوب ،برگ زرين فرهنگ اسلامي و ايراني ، نوشته دكتر احمد دامغاني » ]
زمان و علت فوت : دكتر زرين كوب در 24شهريور 1378 به دليل بيماريهاي قلب و چشم و پروستات در گذشت. [ روزنامه همشهري ، 25 شهريور 1378 ]
مشاغل و سمتهاي مورد تصدي : دكتر زرين كوب براي مدت كوتاهي اور مربوط به انتشارات بنگاه ترجمه و نشر كتاب را به عهده داشت .مدتي نيز در موسسه لغت فرانكلين ،با مجتبي مينوي به همكاري مشغول شد.در اين ميان ،يك چند سر دبيري مجله راهنماي كتاب را پذيرفت (1342 ش) و فصل خاصي براي ادبيات معاصر ايران در مجله بوجود آورد .در فاصله سالهاي 1355 تا 1356 وي مديريت گروه ادبيات فارسي دانشگاه تهران را پذيرفت . در اين دوره كوتاه يك ساله برنامه جديدي براي گروه ادبيات تنظيم نمود،كه تهيه آن مدت چندين ماه به طول انجاميد و در آن از اتمام برنامه هاي مشابه در گروههاي ادبيات در دانشگاههاي بزرگ جهان استفاده شد . در واپسين سالهاي نيز،دكتر زرين كوب براي تدوين (اطلس تاريخ ايران ) با سازمان نقشه برداري كشور و دايره المعارف بزرگ اسلامي همكاري نمود.
فعاليتهاي آموزشي : دكتر زرين كوب پس از آنكه به الزام پدر دانشكده حقوق را ترك گفت ،به زادگاه خود بازگشت ،و در خرم آباد و بعددر بروجرد به كار معلمي پرداخت ،كاري كه به تدريج علاقه جدي بدان پيدا كرد .در دوران معلمي ،از تاريخ و جغرافيا وادبيات فارسي گرفته تا عربي و فلسفه و زبان خارجي و حتي رياضي و فيزيك و علم الهيات ،همه را تدريس كرد .دكتر زرين كوب پس از اخذ درجه دكترا ،از سوي استاد فروزانفر ،براي تدريس دردانشكده علوم معقول و منقول دعوت شد و در سال 1335 يا رتبه دانشياري ،كار خود را دانشگاه تهران آغاز كرد و به تدريس تاريخ اسلام ،تاريخ اديان ،تاريخ كلام و مجادلات فرق ،تاريخ تصوف اسلامي و تاريخ علوم پرداخت .پس از دريافت رتبه استادي دانشگاه تهران (1339 ش ) دكتر زرين كوب چندي نيز در دانشسراي عالي تهران ،ودوره دكترا ادبيات فارسي دانشگاه تهران و در دانشكده هنرهاي درماتيك به افاضه پرداخت.در سالهاي 1347 تا سال 1349 در آمريكا به عنوان استاد ميهمان در دانشگاههاي كا ليفرنيا و پرنيستون به تدريس علوم انساني دانشگاه تهران انتقال يافت و در دو گروه تاريخ و ادبيات مشغول به كار شد .
آرا و گرايشهاي خاص : حوزه و سيع مطالعات دكتر زرين كوب در تاريخ ،فلسفه ،ادبيات ،تصوف و عرفان ،تاريخ اديان خلاصه نمي شود .آشنايي با معارف قديم و جديد،علوم اسلامي ،و روشهاي تحقيق نوين ،فراگيري زبانهاي باستاني ايران ،از وي يك دانشمند جامع الاطراف سا خته است. چنانكه علاقه اوبه مطالعه وتحقيق در باب تاريخ باستاني ايران سبب شد ه است كه در مجموعه كتابهاي (تاريخ مردم ايران )و (روزگاران ايران )در زمينه تاريخ ايران قبل از اسلام پژوهشهاي جالب توجهي را ارائه دهد.